Bekende componisten van experimentele muziek

Laatste update: 28.03.24

 

Wat is experimentele muziek en over welk muziekgenre hebben we het dan precies? Welke bekende componisten kunnen als voorloper beschouwd worden en op welke manier hebben ze de geschiedenis gevormd? Heel wat vragen waarop we in het onderstaande artikel een antwoord trachten te vinden. Ben je benieuwd? Wij nemen jou maar wat graag mee op een reis doorheen de wereld van componisten in de experimentele muziek. 

 

Wat is experimentele muziek?

Experimentele muziek – ook wel omschreven als zogenaamde “avant-garde muziek” – is de verzamelnaam voor verschillende soorten muziek waarin men van het begin af aan breekt met de traditionele opvattingen van wat muziek eigenlijk is/ hoort te zijn. Je zou het dus kunnen beschouwen als een soort van ondervorm van wat we kennen als avant-garde dat voornamelijk tot uiting is gekomen rond het begin van de 20e eeuw. 

Eén van de koplopers binnen de wereld van de experimentele muziek was onder meer Arnold Schönberg; een Amerikaans/ Oost-Europees componist. Hij wist de tendens van de experimentele muziek aan het begin van de 20ste eeuw mee in gang te zetten en werd daarin gevolgd door heel wat andere componisten waaronder Igor Stravinsky, Arthur Honegger, Alban berg én Karlheinz Stockhausen. Enkele decennia later was het de Amerikaanse componist John Cage die ervoor gezorgd heeft dat de experimentele muziek als genre eindelijk serieus kon worden genomen.

Nu we weten dat het een muziekgenre is dat afwijkt van alle gebruikelijke en traditionele bestaande muziekvormen en die vooral aan het begin van de twintigste eeuw tot uiting is gekomen, kun je jezelf de vraag stellen; “Waar liggen de grenzen van de experimentele muziek?”. Dat deze vraag vrij moeilijk en allesbehalve rechtlijnig te beantwoorden is, hoeft alvast niet te verwonderen. Zelfs bij beoefenaars van de experimentele muziek merk je gelijk dat de grenzen van deze unieke kunststijl bijzonder divers en ietwat persoonlijk zijn.

Je zou het enerzijds kunnen beschouwen als een soort verlengstuk van de traditionele muziek waar men dan vervolgens ietwat onconventionele muziekinstrumenten aan heeft toegevoegd. Denk onder meer aan verbouwde instrumenten, geluid, ruis, scordatura, lawaai en tal van andere vernieuwende elementen. Anderzijds zijn er ook heel wat voorstellingen en/ of opnames te vinden die worden gecatalogiseerd als experimentele muziek, maar die door de meeste luisteraars zelfs niet als muziek zouden worden omschreven.

Eén van de meest bekende – en misschien ook wel populairste – vormen van experimentele muziek is het zogenaamde “circuit bending”. Deze techniek wordt bekomen door het creëren van kortsluitingen in bepaalde elektronische velden waardoor aparte – al dan niet bijzondere – klankvervormingen kunnen optreden. Denk onder meer aan de Japanse Toshimaru Nakamura die op een dergelijke manier in staat is om een no-input mengpaneel moeiteloos te bespelen.

Belangrijke pijlers binnen de muziekgeschiedenis

Dat experimentele muziek niet altijd even rechtlijnig en begrenzend in woorden uit te drukken is, is onderhand wel al duidelijk. Het is een aparte kunststijl waarbij de grenzen in meer of mindere mate worden aangegeven door degene die hem beoefent. Zo zijn er door de jaren heen heel wat componisten geweest die hun stempel op de alternatieve muziek gedrukt hebben. Waar sommigen als voorloper kunnen worden gecatalogiseerd, kunnen anderen – zoals de Amerikaanse John Cage – dan weer bestempeld worden als de koploper van de experimentele muziek. 

In elk geval zijn er heel wat – bekende en/ of onbekende – componisten die op een bepaalde manier hun stempel hebben weten te drukken of wat we vandaag de dag kennen als experimentele muziek. Zo kunnen we in het wereldje van de Poolse componisten onder meer de bekende Krzysztof Penderecki aanduiden. Deze Poolse componist werd op 23 november 1933 geboren en werkte daarnaast ook nog als dirigent en muziekpedagoog. Hij verwierf wereldfaam in 1968 door zijn unieke klankcomposities en wordt door velen beschouwd als een voorloper van de Poolse avant-garde muziek. Waar de 19e eeuwse componisten zich hoofdzakelijk hielden aan de gebruikelijke muziekvormen, dierf men aan het begin van de 20e eeuw duidelijk voor verandering te kiezen.

Eén jaar later in 1969 brak de Italiaans-Duitse componist; Bruno Maderna – net zoals Penderecki overigens ook dirigent én muziekpedagoog – door. Hij werd op 21 april 1920 in Venetië geboren en overleed op 13 januari 1973 in Duitsland. Hoewel hij beide roots in zich meedroeg, behoorde hij tot de bekende Italiaanse opera componisten. Bruno Maderna stond vooral bekend omwille van het verder ontwikkelen van de twaalftoonstechniek en het uitbreiden van de seriële techniek.

Kort daarop – in 1970 om precies te zijn – kwam Pierre Georges Henry op het toneel. Hij wordt beschouwd als – misschien wel één van de belangrijkste – bruggenbouwers tussen enerzijds de moderne klassieke muziek en anderzijds de progrock. Door zijn gebruik van computers en synthesizers was hij daarnaast ook de voorloper van tal van huidige moderne componisten zoals onder meer Pink Floyd, Dance en Mike Oldfield. 

Het rijtje bekende componisten die een belangrijke rol hebben gespeeld in het ontstaan van de experimentele muziek kan overigens verder worden aangevuld met de Duitse componist Karlheinz Stockhausen in 1972 die vooral een grote invloed kende in de tweede helft van de twintigste eeuw. Maar ook de Amerikaanse componist Charles Wuorinen, de Sovjet-Duitse componist Alfred Garrijevitsji Schnittke, de Argentijns-Duitse componist Mauricio Raúl Kagel en de Vlaamse componist Piet Swerts (1994) mogen alvast niet in het rijtje ontbreken. Kortom, heel wat bekende Engelse componisten, Franse, Amerikaanse, Duitse en/ of Oostenrijkse componisten wisten hun stempel te drukken op dit nieuwe opvallende muziekgenre.

Componisten uit de 20e eeuw

Hoewel we bij klassieke muziek meteen spontaan denken aan verschillende bekende klassieke muziek componisten zoals Beethoven, Bach of Brahms; is de tijd ook hier niet blijven stilstaan. Zo zijn er tegenwoordig ook heel wat klassieke componisten – veelal uit de 20e eeuw – die hun stempel wisten te drukken op een volledig nieuw muziekgenre; de zogenaamde “experimentele muziek”. 

Denk onder meer aan Claude Debussy (1862 – 1918) die – hoewel geboren in de 19e eeuw – toch beschouwd kan worden als één van de belangrijkste Franse componisten binnen de 20e eeuw. Hij koos er al vrij vlug voor om aan het Parijse conservatorium te studeren maar liet geen moment onbenut om zijn radicale ideeën over harmonie én vorm tot uiting te laten komen. Niet veel later kwamen daar ook nog eens de typerende invloeden uit de Javaanse gamelanmuziek bij, waardoor het genre nog meer afweek van de gebruikelijke muziekvormen dan het al deed.

Niet veel later – tussen 1874 en 1951 – kwam dan vervolgens de bekende Oostenrijkse componist Arnold Schönberg ten tonele. Hoewel hij in zijn jongere jaren heel wat muziek componeerde die gebaseerd/ geïnspireerd was op de werken van Wagner én Brahms, stond hij toch als één van de eerste aan de wieg van de atonale muziek. Min of meer binnen hetzelfde genre – de zogenaamde laatromantische stijl – kan ook de Hongaarse componist Béla Bartók (1881 – 1945) aan het rijtje worden toegevoegd.

Dat brengt ons vervolgens meteen tot Igor Stravinsky (1882 – 1971); een Russische componist die een stempel wist te drukken op de 20e eeuwse klassieke muziek dankzij zijn prachtig samengestelde balletten. Hij was overigens ook de eerste die wist te breken met de romantische stijl en geleidelijk aan overschakelde op de “neoklassieke” muziekstijl. 

Het lijstje met kan verder worden aangevuld met klassieke componisten zoals Edgard Varèse, Dmitri Sjostakovitsj, Olivier Messiaen, John Cage, Pierre Boulez en Steve Reich waarbij deze laatste vooral frappant is voor het opkomende minimalisme in de jaren 60. Kortom, ook de muziekwereld staat niet stil en wordt gekenmerkt door allerhande stijlen en kunststromen die op de een of andere manier belangrijk werden. Wel iets om over na te denken als je muziek luistert, een nieuwe jukebox gaat kopen of eenvoudigweg interesse hebt in het ontstaan van bepaalde stromen.

 

KOMMENTAR VERFASSEN

0 KOMMENTARE