Hoe kan ik saxofoon leren spelen?

 

Ben je gebeten door de muziekmicrobe en toon je een gezonde interesse in de saxofoon? Dan is dit artikel misschien wel wat voor jou. In de onderstaande tekst geven wij jou een inkijk in de wondere wereld van de saxofoon waarbij duidelijk wordt tot welke familie het instrument behoort en tussen welke types onder meer gekozen kan worden. Op die manier wordt het – hopelijk voor jou – net iets makkelijker om op zoek te gaan naar de meest geschikte saxofoon!

 

Wat is een saxofoon?

Maar laat ons misschien eerst even van bij het begin beginnen want wat is een saxofoon?

Een saxofoon – in de volksmond ook wel kortweg “sax” genaamd – is een blaasinstrument dat gekenmerkt wordt door een conische, meestal S-vormige buis die is uitgerust met verschillende kleppen. Hoewel je misschien anders zou verwachten, wordt de saxofoon niet tot de koperblazers gerekend maar wel degelijk tot de befaamde groep van de houtblazers – zoals ook het geval is met alle andere rietblaasinstrumenten. Het is een transponerend instrument dat – jawel, je leest het goed – is uitgevonden door Adolphe Sax, de Belgische bouwer van muziekinstrumenten.

De saxofoons worden daarbij gekenmerkt door een conische boring wat betekent dat ze van het mondstuk naar het bekeruiteinde toe een heel pak breder worden. Zodra je op het instrument blaast, begint het riet te trillen en dat is meteen ook de manier waarop het geluid ontstaat. Vervolgens baant het geluid zich een weg doorheen de rest van het instrument, wat resulteert in een warme, prachtige klank. Algemeen zouden we de saxofoon kunnen onderverdelen in 3 grote delen gaande van het mondstuk tot de hals en de uiteindelijke beker.

 

Welke saxofoon moet ik kiezen? 

Nu we weer wat wijzer zijn geworden en beseffen dat de saxofoon als transponerend instrument tot de houtblazers behoort – en dus niet tot de familie van de koperblazers – kunnen we dieper ingaan op de zogeheten saxofoonfamilie. En in tegenstelling tot bijvoorbeeld de familie van de viool, kan de saxofoonfamilie wel degelijk als een vrij grote familie worden beschouwd gaande van de kleine, compacte soprillo tot de imposante tubax. 

Maar ondanks de verschillende leden binnen de saxofoonfamilie, lijken de meeste mensen toch de voorkeur te geven aan een sopraan, alt, tenor en/ of baritonsaxofoon. Daarbij geniet je met de sopraansaxofoon de hoogste toonhoogte waarna de alt, tenor en tenslotte de baritonsaxofoon volgen. Van deze 4 types, zijn de alt én de tenor saxen het meest bekend bij het grote publiek vanwege hun welbekende gebogen design. Daarbij lijkt vooral de sopraan zich te onderscheiden doordat deze meestal een rechte en langwerpige vorm heeft; een beetje te vergelijken met de stijl van de hobo of klarinet. 

Wil je als beginner een saxofoon kopen, dan raden wij jou echter aan om uit te kijken naar een altsaxofoon. Dit om de eenvoudige reden dat de grootte van het instrument geschikt is voor iedereen; van kinderen tot volwassen. De altsaxofoon is bijgevolg een goed uitgangspunt voor het verkrijgen van een optimale en aanvaardbare basistechniek die je vervolgens – en indien gewenst – ook kunt gebruiken wanneer je overschakelt naar een ander type en/ of formaat saxofoon. 

Hoewel de altsaxofoon een bijzonder goede keuze is voor zowel kinderen als volwassenen, hebben volwassenen – die hun eerste stappen in de wereld van de saxofoon zetten – eveneens de mogelijkheid om te opteren voor een tenorsaxofoon. In tegenstelling tot de altsaxofoon, is de toonhoogte een pak dieper waardoor je een warm en diep geluid creëert. 

Ritmische of klassieke saxofoon?

In het voorgaande stukje werd meteen duidelijk dat je met de saxofoon voor een transponerend instrument kiest. Dat betekent hoofdzakelijk dat bijvoorbeeld bij het spelen van de toon C op de alt- en bariton saxofoon, dit zal overeenkomen met de toon Eb op een klassieke, akoestische piano. En als je de toon C op de sopraan en de tenorsaxofoon speelt, dan zal dit overeenkomen met de toon Bb op een piano. Terwijl de alt en de bariton saxofoon gestemd worden in Eb, worden de tenor en sopraan sax in Bb gestemd.

We beseffen dat het bijzonder veel informatie tegelijkertijd is en daardoor kan het in het begin wel een beetje moeilijk zijn om erachter te komen welke saxofoon – formaat en type – bij jou past. Hoewel velen goed weten welk type saxofoon ze willen spelen, is het een goed idee om eveneens rekening te houden met je leeftijd, je ervaringsniveau en de toekomst. En dan vooral als je bijvoorbeeld – toekomstgericht dan – de saxofoon wenst te combineren met 1 of meerdere andere instrumenten zoals bijvoorbeeld de klassieke piano. 

Dat brengt ons dan ook meteen bij het verschil tussen de ritmische saxofoon enerzijds en de klassieke saxofoon anderzijds. Hoewel de meeste mensen de saxofoon hoofdzakelijk associëren met jazz en tal van andere ritmische muziek, kent dit instrument in de klassieke muziek eveneens een belangrijke plaats als solo-instrument en/ of kamer dan wel orkestinstrument. Dat brengt ons dus meteen tot het voornaamste verschil tussen de ritmische en klassieke saxofoon; het geluid – werkelijk 2 verschillende werelden! Binnen de klassieke muziekwereld is het uitgangspunt altijd een puur geluid met minimale lucht dan wel ruis terwijl het in de ritmische wereld – bijvoorbeeld jazz –  deel uitmaakt van een persoonlijk geluid met veel lucht.

Maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat je in de klassieke wereld geen persoonlijk geluid kunt hebben. Het betekent gewoon dat we binnen een groter aantal gefixeerde raamwerken voor iets duidelijkere geluids idealen gaan. Dat verklaart meteen ook waarom het verschil tussen een klassieke en ritmische embouchure – plaatsen van de lippen –  vaak groot is. Meer nog; klassieke saxofonisten spelen op verschillende mondstukken dan jazzsaxofonisten, en ze hebben vaak ook andere soorten riet.

 

Tips & tricks voor de beginnende saxofonist

Ben je nog steeds overtuigd dat de saxofoon het meest geschikte muziekinstrument is voor jou? Dan kunnen deze tips & tricks – voor de veelal beginnende muzikant – misschien wel handig van pas komen.

Zo is het in eerste instantie belangrijk om geduldig te zijn. Alle begin is moeilijk en je moet beseffen dat niets vanzelf gaat. Accepteer dat niet alle dagen gelijk zijn en dat het soms wel eens echt tegen kan zitten. Aanvaard deze dagen en geef niet op. Het is vaak zelfs beter om elke dag ongeveer 20 minuutjes te oefenen dan tweemaal per week 1 à 2 uurtjes. 

Maar met geduld en oefenen alleen zul je er uiteraard niet komen. Ook de lichaamshouding blijkt een meer dan belangrijke factor in het leren hanteren en bespelen van de saxofoon. Als je op de saxofoon speelt – ongeacht het type of formaat – moet je ervoor zorgen dat je een uitstekende houding hebt. Dat betekent niet alleen licht gebogen benen, maar tevens ook een goede draagband waarbij de lengte precies op maat gemaakt is. Daarbij moet de saxofoon op een goede hoogte ten opzichte van de mond hangen, waarbij je moet vermijden het instrument te heffen. De saxofoon – en zeker als het altsaxofoon is – moet rond de heupen rusten.

Hecht daarnaast ook belang aan het juiste mondstuk. Zoals we hierboven reeds aangehaald hebben, is er wel degelijk een verschil in het type mondstuk. (Herinner het verschil tussen de ritmische dan wel klassieke saxofoon.) Om het voor jou meest geschikte mondstuk te vinden, is het aangewezen om verschillende modellen en types uit te proberen. Houd rekening met het feit at te zachte of te harde rieten het spelen op de saxofoon een pak lastiger kunnen maken. Algemeen raden we nieuwkomers aan om te beginnen met een mondstuk maat 2 – 2 ½. Echter leert de praktijk ons dat veel beginnende muzikanten de voorkeur lijken te geven aan een mondstuk met een nog zachter riet.

Kortom, de saxofoon is een prachtig instrument met diverse mogelijkheden en pluspunten en blijkt goed toegankelijk voor jong én oud. Ben je gebeten door de saxofoon microbe, ga er dan helemaal voor. Neem de tijd om veel te oefenen, lessen te nemen en te genieten!